جایگاه و اهمیت نیک رفتاری در خانواده

اصل نیک رفتاری در خانواده
خانواده سالم خانواده ای است براساس احترام متقابل در روابط مرد و زن، و حرمت یکدیگر را پاس داشتن؛ و در شرایط عادی و غیرعادی، با یکدیگر به نیکی رفتار کردن. قرآن کریم بدین گونه با یکدیگر زیستن فرمان داده است:
«با همسران خود به نیکویی رفتار کنید و اگر شما را از آنان خوش نیامد، پس بسااما چیزی را خوش نمی دارید و خدا در آن مصلحت فراوان قرار می دهد.»1
 
نیک رفتاری در منطق قرآن چنان با اهمیت است که در تمام شرایط زندگی به عنوان یک اصل حاکم مطرح شده است، یعنی در هر شرایطی نباید از آن عدول نمود و رفتار نیکو را از زندگی زدود؛ در خوشی و ناخوشی، گشادگی و تنگی، دارایی و ناداری، و سلامتی و بیماری.
 
معمولا وقتی انسانها در ناخوشی و تنگی و ناداری و بیماری قرار می گیرند، زمینه دوری از نیک رفتاری در آنان تقویت می شود؛ ولی قرآن کریم فرمان می دهد که در چنین شرایطی نیز خانواده از آسیب کج خلقی و بدرفتاری در امان بماند و مرد و زن با یکدیگر و نسبت به فرزندان نیک رفتاری را پاس بدارند. حتی شرایط زندگی مشترک ممکن است به گونه ای گردد که مرد و زن نسبت به یکدیگر گرفتار احساسات نامطلوب شوند، و این امر آنان را در معرض تهدید زیر پا گذاشتن رفتار نیکو قرار دهد؛ این جاست که قرآن فرمان می دهد که نیک رفتاری حفظ شود، وگرنه در شرایط مطلوب رعایت نیک رفتاری هنر والایی نیست.
 
سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می آموزد که مرد و زن زندگی مشترک را با رفتاری نیکو طی کنند و از بودن با هم و زیستن در کنار هم لذت ببرند و یکدیگر را کامل نمایند و به سوی اهداف زندگی شان سلوک کنند؛ و قرآن کریم به مردان فرمان می دهد که در هر حال با همسرانشان نیک رفتاری داشته باشند و ناملایمات زندگی آنان را به رفتاری دیگر نکشاند، و حتی اگر زندگی مشترک به بن بست رسید و به هیچ وجه ادامه آن ممکن نگردید و کار به جدایی کشید، آنجا نیز با نیک رفتاری جدایی صورت پذیرد.
 

راه و رسم نبوی

از روش های متداول است رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به تمام معنا در زندگی خانوادگی نیک رفتار بود و خود می فرمود:
«[بدانید] بهترین شما کسی است که با همسرش نیک رفتارتر باشد، و من از همه شما با همسران خود نیک رفتارترم.»2
 
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گذشته از آن که با رفتار خود نسبت به همسرانش نیک رفتاری در خانواده را به پیروان خود می آموخت، با آموزه های مکرر خود تلاش می کرد تا رسوبات فرهنگ جاهلی و روابط و مناسبات خانوادگی برخاسته از آن را از ذهن و روح و روابط مسلمانان بشوید و آنان را با نیک رفتاری در خانواده آشنا سازد و تربیت نماید.
 
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در موارد متعدد به نیک رفتاری خانوادگی سفارش فرمود و تأکید ورزید. در حج بدرود در خطبه مهم و اساسی خود چنین فرمود:
«مردم، بی گمان زنانتان را بر شما حقی و شما را بر ایشان حقی است... شما ایشان را به عنوان امانت خدا برگرفتید و به موجب کتاب خدا به همسری خود حلال کردید، پس درباره زنان خود از خداوند بترسید و با آنان نیک رفتاری کنید.»3
 
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای آنکه نیک رفتاری براساس بنیادی حقیقی جلوه یابد، پیروان خود را آگاه ساخت که تشکیل خانواده تعهد سپردن به خدای حاضر ناظر قاهر است و زن نزد مرد چون امانتی الهی است که لازم است حرمت او را پاس بدارد و او را چون امانتی گرانقدر احترام نماید و جز به نیک رفتاری با او رفتاری ننماید.
 
با اصل قرار گرفتن نیک رفتاری در زندگی خانوادگی است که رضایت الهی حاصل می شود و برکات حاصل از آن، مرد و زن را در بر می گیرد.
  
پی‌نوشت‌ها:
 ١. قرآن، نساء / ۱۹.
2. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۴۳؛ وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۲۲.
3. تحف العقول، ص ۲۴؛ شرح ابن ابی الحدید، ج ۱، ص ۱۲۷.

منبع: درسنامه اخلاق خانوادگی، مصطفی دلشاد تهرانی، انتشارات دریا، چاپ اول، ۱۳۸۸، صص 57-55.